Wat te doen als je geen huisarts kunt vinden?

Ze beoordelen gezondheidsklachten, verwijzen je eventueel naar een specialist en zijn er bovendien voor iedereen: huisartsen. Maar het vinden van zo’n dokter die nieuwe patiënten aanneemt, is tegenwoordig zo makkelijk nog niet. 

Door: Liselotte Idema

Er staan zo’n 5.300 mensen op de wachtlijst voor een huisarts, zegt de Monitor Toegankelijkheid van Zorg (maart, 2024)* en dat zijn er meer dan voorgaande jaren. Omdat alleen mensen die zich bij hun zorgverzekeraar melden als ‘zoekend’ worden meegenomen in deze cijfers, is de kans groot dat er nog meer mensen zonder huisarts zitten. 

Huisartsenzorg staat onder druk

De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) noemt de huidige situatie zorgelijk, woordvoerder Tsui Ying Leung: “In veel regio’s staat de huisartsenzorg onder druk en in sommige gebieden zijn praktijken tijdelijk gesloten tot inschrijving totdat er weer plek is. Iedereen in Nederland zou toegang moeten hebben tot goede huisartszorg.” Maar dat is momenteel dus niet het geval.

Die oplopende wachtlijsten worden, in tegenstelling tot wat je misschien zou verwachten, niet veroorzaakt door een tekort aan huisartsen. Er waren volgens cijfers van het Ministerie van Volksgezondheid (2022) zelfs nog nooit zoveel huisartsen in Nederland als nu, namelijk 11.754. 

Een steeds groter deel van die groep is alleen geen praktijkhouder. Zij nemen bijvoorbeeld waar als een huisarts ziek is, met verlof is of op vakantie gaat. Bij zo’n huisarts zonder praktijk kunnen patiënten zich niet inschrijven.

Neem contact op met je zorgverzekeraar

De NZa adviseert iedereen die zonder huisarts zit om contact op te nemen met zijn zorgverzekeraar. Die is verantwoordelijk voor de zorg die jij (niet) ontvangt en bemiddelt als dat nodig is met zorgaanbieders, zoals in dit geval huisartsen. ”Ook houden zorgverzekeraars wachtlijsten bij van verzekerden (van jou dus) die geen huisarts kunnen vinden, omdat alle praktijken in de regio vol zitten. Zodra er een plek vrij komt bij een huisartsenpraktijk in de buurt, kan jouw zorgverzekeraar pro-actief bemiddelen,” zegt woordvoerder Leung. 

De NZa houdt op haar beurt weer toezicht op de zorgplicht die verzekeraars hebben en controleert of zij inderdaad bemiddelen tussen verzekerden en huisartsen.

Bij Zilveren Kruis, de grootste zorgverzekeraar van Nederland, stonden in april zo’n 1.560 mensen op de wachtlijst voor een huisarts. Volgens woordvoerder Kim Libosan fluctueert dat cijfer dagelijks en zijn de verschillen soms groot. “Onze zorgcoaches koppelen iedere dag verzekerden die zoekend zijn aan een huisarts. Aan de andere kant is er soms ineens een grote groep mensen die zich als zoekende meldt, omdat er bijvoorbeeld een huisarts zonder opvolger met pensioen gaat en zijn praktijk sluit.”

Minder praktijken, meer behoefte aan zorg

Een huisarts die met pensioen gaat en zijn praktijk opheft omdat hij geen opvolger kon vinden, maakt al snel dat zo’n duizend mensen plotsklaps zonder dokter zitten. Het gebeurt steeds vaker, omdat lang niet alle huisartsen een eigen praktijk willen runnen om de hoge werkdruk en administratieve lasten. Ook spreekt de ligging van zo’n over te nemen praktijk lang niet iedere huisarts aan. 

In andere regio’s waar de vraag naar huisartspraktijken groot is, zijn niet de huisartsen zonder opvolger het probleem, maar kunnen de artsen die er juist graag een praktijk zouden openen geen geschikte praktijkruimte vinden. 

En dan is er nog de toenemende zorgvraag die de NZa een ‘impactvolle ontwikkeling’ noemt die voortkomt uit de vergrijzing van de bevolking, de huidige en verwachte personeelstekorten, wachtlijsten in andere sectoren, de focus op het langer thuis wonen van ouderen en de verschuiving van zorg naar de eerste lijn.

Wachttijd verschilt enorm

Als je op de wachtlijst voor een huisarts belandt, verschilt het behoorlijk hoe lang je daar op staat. “Soms vinden we op dezelfde dag nog een vrije plek, een andere keert duurt het maanden,” zegt Libosan van Zilveren Kruis. Waar een huisartszoekende woont is daarbij bepalend. Enschede, Heereveen, Leeuwaarden, Tilburg, Zwolle en Apeldoorn zijn volgens de Monitor Toegankelijkheid van Zorg regio’s waar de wachtlijsten het langst zijn. 

Maar wat doe je in de tussentijd? Als je nog in geschreven staat bij je oude huisarts en je opzoek bent naar een nieuwe, omdat je bijvoorbeeld verhuisd bent naar een andere wijk, kun je tot je een nieuwe arts hebt gevonden terecht bij je oude. Maar als dat niet gaat omdat de reisafstand te groot is, of je simpelweg nergens ingeschreven staat en ‘huisartsloos’ – zorgverzekeraars noemen dat passant – bent, kun je ook rekenen op hulp.

Er is altijd een huisarts beschikbaar

“Op het moment dat iemand niet ingeschreven staat bij een huisarts, kan de zorgverzekeraar aangeven bij welke huisarts die verzekerde tijdelijk terecht kan met zijn zorgvraag. Soms is dat bij een huisarts in de buurt, een andere keer digitaal bij een huisartsenorganisatie buiten de regio,” zegt woordvoerder Leung namens de NZa. De woordvoerder van Landelijke HuisartsenVereniging (LHV) benadrukt dat: “In geval van spoed die niet levensbedreigend is – daarvoor bel je 112 – kunnen mensen altijd (tijdelijk) terecht bij een huisarts in de buurt.”

Tot er een vaste huisartsenpraktijk voor je is gevonden waar je je kunt inschrijven als patiënt kun je dus alsnog rekenen op zorg. Het is dus niet zo dat je in zo’n geval naar de huisartsenpost in het ziekenhuis gaat. Dat doe je alleen buiten openingstijden van huisartspraktijken zoals ‘s avonds, ‘s nachts of in het weekend. 

Het hebben van een eigen huisarts is‘gezond’

LHV noemt de huidige situatie met groeiende wachtlijsten verre van ideaal. “Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat mensen met een vaste huisarts langer gezond leven. Dat moet natuurlijk gelden voor iédereen en moet niet afhankelijk zijn van waar je woont.” 

Als je zorgverzekeraar een huisarts voor je heeft gevonden, betekent dat trouwens niet dat je je op die plek moet inschrijven. “Mensen mogen altijd ‘nee’ zeggen,” benadrukt Libosan, woordvoerder van Zilveren Kruis. Het is dus geen take it or leave it, je mag selectief zijn en kiezen voor een praktijk waarbij je een goed gevoel hebt. “Maar,” vult ze aan, “het is niet zo dat we je een lijstje met tien opties voorleggen. Wie ‘nee’ zegt moet daarin wel de afweging maken wat hij liever wil: een huisarts, of (nieuwe) geen huisarts.”

*Verantwoording: Het cijfer van het aantal wachtenden op een huisarts komt uit de jaarlijkse Monitor Toegankelijkheid van Zorg is gebaseerd op mensen die zich bij zorgverzekeraars melden voor hulp bij het vinden van een huisarts. Het daadwerkelijke cijfer van mensen die zonder huisarts zitten, ligt waarschijnlijk dus hoger. Het aantal huisartsen in Nederland komt van het Ministerie van Volksgezondheid en gaat over 2022. 20,5 procent van de Nederlanders is verzekerd bij Zilveren Kruis(Achmea), waarmee de zorgverzekeraar de grootste van het land is. CZ(18,1 procent) en VGZ(14,6 procent) zijn de andere twee‘groten’.

Bovenstaand artikel werd gepubliceerd op de site van het Algemeen Dagblad (6 juni 2024). De eerste alinea’s zijn toegevoegd door de redactie en horen niet bij het oorspronkelijke artikel dat ik schreef.