Onderzoeker: ‘Je kind films laten kijken is juist goed, ze leren er veel van’
Dat het schadelijk is voor je kinderen om uren achter de tv of tablet te zitten, weten we. Maar volgens Rebecca de Leeuw, universitair docent Communicatiewetenschap aan de Radboud Universiteit, hoef je je echt niet schuldig te voelen als ze zich af en toe vermaken met het kijken van een film.
Je doet onderzoek naar positieve effecten van mediagebruik op kinderen. Hoe kwam je op dat idee?
,,Met mijn eigen kinderen kijk ik regelmatig films. Het viel me op dat dit leidde tot mooie gesprekken over de personages en het verhaal. We bespraken thema’s waarover we het normaal niet zomaar hadden.”
Die anderhalf uur op de bank voelde niet als verspilde schermtijd?
,,Nee! Ik had het idee dat ze er iets van opstaken en vroeg me af in hoeverre kinderen al geraakt konden worden door een film.”
Je dook in de literatuur over het onderwerp. Wat ontdekte je?
,,Positieve effecten van media op kinderen, zoals het ontwikkelen van taal- en sociale vaardigheden, zijn allang bekend, met name bij jonge kinderen. Er is ook onderzoek gedaan naar positieve effecten van films op volwassenen dat aantoont dat films kijken hen kan raken en inspireren. Hoe dat werkt bij kinderen, was onbekend.”
Er wordt toch onderzoek gedaan naar het effect van mediagebruik op kinderen?
,,Dat klopt. Maar die onderzoeken gaan eigenlijk altijd over de negatieve effecten.”
Oogafwijkingen, obesitas, slapeloosheid. Het is ook niet niks.
,,Te vaak en te lang naar een scherm kijken ís ongezond. Ik sta honderd procent achter de waarschuwingen en volg de adviezen die worden gegeven op.”
En toch besloot je door te zetten en onderzoek te gaan doen naar positieve effecten van films op kinderen. Waarom?
,,Schermen zijn niet meer weg te denken uit onze levens. Het is een onmogelijk streven om je kinderen ervan weg te houden. Sommige ouders voelen zich slecht als ze hun kinderen toch af en toe voor een scherm zetten. Ik zie het in mijn eigen omgeving. ‘Ze zitten er nog maar net op,’ zeggen ouders verontschuldigend als ik mijn kinderen kom ophalen na een middag spelen.”
Moeten we ons daar echt schuldig over voelen? Jij ontdekte van niet.
,,Kinderen gebruiken hun sociale intelligentie tijdens het kijken naar een film. Zo’n verhaal roept continu vragen op als ‘Waarom doet iemand dat?’, ‘Wat denkt hij?’, ‘Wat voelt hij?’. Door naar een goede film te kijken leren kinderen hoe anderen denken en dat kan ze nog slimmer maken op sociaal vlak. Net als volwassenen kunnen kinderen echt geraakt worden door een verhaal. Bij het zien van moreel mooi gedrag, zoals compassie, liefde of een heldendaad, kunnen ze ook tranen in hun ogen krijgen en geïnspireerd raken.”
Voor kinderen is het kijken naar een film dus veel meer dan ‘gewoon leuk’?
Ze volgen een personage dat in een andere wereld wordt geslingerd en daar te maken krijgt met uitdagingen. Gaandeweg krijgt hij een andere kijk op de wereld en gaat daar naar handelen. Kinderen gaan mee op deze reis en vinden het niet alleen leuk, maar identificeren zich ook met de ontwikkelingen van het personage. Zo leren ze door de Disney Pixar film Inside Out (2015) dat verdriet er soms bij hoort en waarom deze emotie zo belangrijk is.”
En hoe zit het met het steeds weer kunnen kijken naar dezelfde film? Blijven ze leren?
,,Door terug te kijken, maar ook door er met hun ouders over te praten, ontdekken ze steeds beter hoe het verhaal in elkaar zit. Elke keer dat ze kijken, ontdekken ze weer iets nieuws. Kinderen vinden het superleuk om te begrijpen waarom personages iets (niet) doen.”
Maar het gaat toch nog verder dan dat? Je ontdekte dat ze ernaar gaan handelen.
,,Goede daden inspireren kinderen om meer open te staan en liefdevoller met een ander om te gaan. Ze willen niet per se hetzelfde doen als een personage, maar zullen sneller een ander willen helpen of iemand van wie ze houden een extra knuffel geven.”
Ik neem aan dat niet iedere film een positief effect heeft op kinderen?
,,Het maakt inderdaad uit wat ze kijken. Films met de structuur van ‘de reis van de held’ zijn geschikt. In zo’n verhaal gaat het hoofdpersonage op avontuur en moet daarbij veel tegenslagen overwinnen. Deze verhaalstructuur is terug te vinden in veel boeken, films en series. Inside Out (2015) en Raya and the Last Dragon (2021) zijn daar goede voorbeelden van.”
Hoe selecteer je zo’n geschikte film?
,,Door bijvoorbeeld een prijswinnende film te kiezen, dat soort films zijn vaak betekenisvol en dus leerzaam voor kinderen. Lees reviews en recensies. Als experts lovend zijn over een film, dan zit deze vaak goed in elkaar. Vooral de films van Disney zijn vaak goed.”
Maakt het nog uit op wat voor manier ze zo’n film kijken?
,,Kijk samen naar zo’n film op de tv. Je kunt je kinderen uitleggen hoe het zit als ze vragen hebben en daarnaast zien hoe je kind reageert op het verhaal. Snapt hij het? Vindt hij het mooi? Wordt je kind geraakt? Een bijkomend voordeel is volgens de richtlijnen van artsen dat het kijken naar een groter scherm ook beter voor de ogen is dan naar een klein scherm.”
Ouders kunnen hun kinderen dus helpen tijdens het kijken naar een film. Valt er voor hen ook iets te leren?
,,Ouders leren hun kinderen beter kennen tijdens het kijken naar een film door naar hun reactie te kijken en zelf vragen te stellen zoals ‘Wat denk je dat het personage voelt?’, ‘Zou je dit ook gedaan hebben?’ en ‘Wat vond je ervan dat een ander personage iets deed?’. Kinderen leren levenslessen die in het dagelijks leven niet op die manier aan bod komen. Ouders leren hun kinderen niet alleen beter kennen, maar veel verhalen zijn ook betekenisvol voor de ouders zelf.”
Rebecca de Leeuw deed samen met drie collega’s onderzoek naar de betekenis die verhalen in films hebben voor kinderen (4 tot 15 jaar). Hiervoor lieten ze 66 kinderen de Disney Pixar-film Inside Out (Nederlandse filmtitel: Binnenstebuiten) kijken. De film gaat over Riley die na een verhuizing haar draai probeert te vinden in een nieuwe omgeving. Kijkers krijgen een kijkje in haar hoofd en leren hoe haar emoties haar helpen. Na afloop werden alle kinderen geïnterviewd. Het onderzoek werd in het najaar van 2023 gepubliceerd.
Bovenstaand interview werd op 7 juni 2024 gepubliceerd op de website van Ouders van Nu.
