Publicatie Ouders van Nu: Hoe kiezen ouders anno 2023 de naam van hun kind?

Sommige ouders zijn er zó uit, anderen twijfelen tot de dag van de geboorte. Hoe wordt anno 2023 een naam gekozen? En: waaraan moet een naam tegenwoordig voldoen?

Of je nou gaat voor een populaire naam als Julia of Liam, voor een klassieker als Maria of Pieter of een zeldzame naam als Saint of Rumi: de naam van je kind komt nadat hij is aangegeven bij de gemeente in de Nederlandse Voornamenbank van het Meertens Instituut terecht. In die database staan inmiddels zo’n 443.801 verschillende namen en daarmee is de diversiteit van voornamen in Nederland tegenwoordig behoorlijk groot. Dat is volgens naamdeskundige Gerrit Bloothooft, verbonden aan de Universiteit van Utrecht en het Meertens Instituut, wel eens anders geweest. De wetenschapper doet al zo’n twintig jaar onderzoek naar het hoe en waarom rond naamgeving en ziet dat de creativiteit van ouders de laatste jaren behoorlijk in de lift zit. “In het zogenaamde vernoemingstijdperk tot de jaren 70 van de vorige eeuw, kozen mensen veel vaker dezelfde naam. Wel 10 procent van de geboren baby’s werden toen Maria of Johannes genoemd.” Tegenwoordig gebeurt dat steeds minder vaak: nog slechts 1 procent van de baby’s draagt de populairste naam.

Bloothooft ziet de veranderende tijdsgeest, waarin mensen meer als individu dan als groep in de samenleving staan, als een belangrijke verklaring voor die trend. “Ouders drukken zich, bewust of onbewust, uit in de naamkeuze van hun kind. Ze leggen er iets van zichzelf in en onderscheiden zich van de vorige generatie.” Als gevolg daarvan kiezen ze steeds vaker een modenaam. Soms is dat een heel opvallende voornaam, meestal is het een variatie op een bestaande naam waarin voor een andere spelling wordt gekozen. In weer een ander geval komen ‘nieuwe namen’ uit een andere cultuur.

Honderden Noah’s en Emma’s
Toch krijgen vooral de populairste namen veel aandacht. Dat komt mede door de lijst met meest gekozen babynamen die de Sociale Verzekeringsbank jaarlijks naar buiten brengt en waar kranten en nieuwssites traditiegetrouw over schrijven in januari. In 2022 was Noah voor het vierde jaar op rij de populairste naam die aan 871 jongens werd gegeven. Bij de meisjes voert Emma (677) de lijst aan. Ook kregen relatief veel kinderen de namen Liam (666), Julia (665), Luca (664) en Mila (624).

Sommige (aanstaande) ouders blijven bewust uit de buurt van die lijst, omdat ze bang zijn dat hun kind straks omringd wordt door naamgenoten. Anderen, zoals Esther Oude Wesselink (37) en haar vriend Jeroen uit Deventer, kiezen ‘gewoon’ de naam die zij het mooist vinden. Ze hebben twee dochters, de oudste is drie jaar en heet Emma. “Al aan het begin van mijn zwangerschap voelde ik: dit is echt een Emma. We hebben nooit echt gediscussieerd over andere voornamen, dit klopte gewoon.” Esther vindt de naam chique en typisch Nederlands. Dat het een veelvoorkomende naam is, daar stond en staat ze niet bij stil. “Onze dochter is de enige Emma op de opvang en in onze wijk, hier in Deventer hoor je de naam zelden.”

Gerrit Bloothooft geeft ouders die voor een modenaam kiezen groot gelijk. “De lijstjes met topnamen geven een behoorlijk vertekend beeld. Slecht één op de honderd kinderen heet Emma of Noah, dat is echt een kleine groep. Als je je kind zo noemt, is het écht niet zo dat er straks zes naamgenoten bij hem of haar in de klas zitten.” 

Naam versus sociale klasse
En toch kan het zijn dat je het gevoel hebt dat je ontzettend veel kinderen kent met dezelfde naam. Dat zegt volgens Bloothooft iets over de bubbel waarin je je bevindt. Hij ziet een link tussen veelgegeven namen en de grootste sociale klasse, die uiteindelijk het topklassement van ‘populaire namen’ bepaalt. Uit recent onderzoek van SCP (maart 2023) blijkt dat ‘de werkende bovenlaag’ met een aandeel van 20 procent op dit moment de grootste groep in de maatschappij is. Nederlanders in die sociale klasse zijn gemiddeld het hoogst opgeleid en zowel fysiek als mentaal het gezondst. 

Bloothooft: “Als je je in die kringen bevindt, lijkt het misschien alsof iedereen dezelfde namen kiest, maar het zijn ‘slechts’ de mensen in jouw woonwijk, op jouw kinderopvang en sportclub.” Het leven in zo’n bubbel geeft volgens de onderzoeker al snel een heel ander beeld van voornamen. “In kleinere sociale kringen, zijn heel andere namen geliefd.” Een voorbeeld is de populaire Arabische naam Mohammed, die sinds de jaren 70 steeds vaker gegeven wordt in Nederland. Tot de top-20 zal de naam het nooit schoppen, omdat de sociale klasse waarbinnen hij veel voorkomt relatief klein is. 

‘Gewoon’ mooi
Namen zijn onderhevig aan trends. Voordat een naam het schopt tot ‘populair’, heeft het een hele reis afgelegd. “De eerste Noah’s werden zo’n 30 jaar geleden geboren,” zegt Bloothooft. Door mond-tot-mond-reclame bereikt zo’n naam een steeds groter publiek en daarnaast zijn sociale media tegenwoordig ook belangrijke kanalen die een naam laten ‘vliegen’. 

Waarom een bepaalde naam ineens ‘in’ is en een ander niet, daar is volgens Bloothooft geen peil op te trekken. “De meeste ouders kiezen een naam die ze ‘gewoon mooi’ vinden.” Wel is de naamexpert ervan overtuigd dat ze bewust of onbewust beïnvloed worden. Ze lazen er bijvoorbeeld over in een boek, hoorden de naam op school of in hun kennissenkring, in een film of tv-uitzending. “Nadat er een Bram werd geboren in GTST, piekte de naam een jaartje. Toen Max Verstappen succesvol was, werd die naam – die al op zijn retour was – weer even flink populair.”  

Namentrends zijn gekoppeld aan generaties. De populariteit van namen is altijd in ontwikkeling en verschuift met de jaren. Gemiddeld gezien maakt een top-20 naam ieder jaar plaats voor een nieuwkomer, na twintig jaar staat er een compleet nieuwe lijst. Volgens Bloothooft komt dat doordat elke generatie zich wil onderscheiden van die voor hem. “Er zijn veel Ingrids van vijftig-plus, maar ‘nieuwe’ worden er amper geboren.” Zodra een naam een paar generaties is verdwenen uit de registers, kan hij weer een come back maken. Het zijn doorgaans oude roepnamen die op een gegeven moment terugkomen, zoals Cato, Teun, Jet en Gijs. “Echt nieuwe, verzonnen namen worden zelden populair, het zijn de namen met een verleden die aanspreken en vanzelf weer interessant worden.”

Lengte en klank zijn doorslaggevend
De laatste jaren kiezen ouders opvallend vaak voor korte namen. Vaak zijn het afkortingen van traditionele, lange namen zoals Isa (Isabelle), Liv (Olivia) of Benja (Benjamin). Bloothooft denkt dat mensen zich vooral laten leiden door de klank. Ook ziet hij de afgelopen jaren een interessante verschuiving: de populairste jongensnaam eindigt op een a-klank en dat was tot voor kort ongebruikelijk. “Jongensnamen eindigden meestal op een medeklinker (Piet, Daan, Dirk), meisjesnamen op een klinker (Anna, Maria). Vroeger moest een jongensnaam stoer zijn en een meisjes naam zacht. Ouders hechten daar tegenwoordig minder waarde aan, ook een meisjesnaam kan stoer zijn.”

Namen en regelgeving: waar moet een naam aan voldoen?
Volgens cijfers van de SVB, die zijn gebaseerd op de aanvraag van kinderbijslag die wordt gedaan na de geboorte van een baby, zijn er in 2022 in Nederland (tot en met november) 168.526 baby’s geboren: 86.108 jongens en 82.418 meisjes. Drie tot vier procent van de geboren kinderen krijgt een naam die nog nooit eerder is gegeven, nieuw bedacht maar vaak ook uit andere talen en culturen. Dat zijn ongeveer 3.000 jongens- en eenzelfde aantal meisjesnamen per jaar. Om privacyredenen zijn wordt er door het Meertens Instituut geen aanvullende informatie gegeven over namen die minder dan vijf keer voorkomen. 

De Friese Anke Vellenga (37) en haar inmiddels ex-man kozen bewust aparte namen voor hun zoons Izay (6) en Khayri (3). “Ik vind het maar saai dat veel mensen dezelfde naam hebben. Met Izay (verbastering van Isaiah) en Khayri (Arabische naam) zochten we iets unieks uit. Al is dat niet helemaal gelukt, want zelfs op de kleine basisschool van onze oudste zit een naamgenoot.” 

De kinderen van Anke zijn half Surinaams, half Fries. Hun Friese roots verwerkte ze in de tweede namen Sytze en Seye. Ook dat is een bewuste keuze. “Stel ze vinden hun naam te apart, dan kunnen ze hun tweede naam gebruiken, of voor een vaker voorkomende variatie op hun voornaam gaan.” Tot nu toe is dat niet aan de orde. “Als ik de jongste ‘Kay’ noem, verbetert hij me. Hij is, net als zijn broer, trots op zijn naam.”

Bovenstaand artikel verscheen in Ouders van Nu editie 8, 2023.